Oyun kartlarının nerede ve ne zaman ortaya çıktığı tam olarak
bilinmiyor. 7. ve 10. yüzyıllar arasında Çin'de ortaya çıktığı ve 13.
yüzyılda Marco Polo tarafından Avrupa'ya getirildiği tahmin ediliyor.
Hindistan'dan veya Arabistan'dan geldiğini ileri sürenler de var arna
bugünkü şekilleriyle kullanılmalarının 14. yüzyıl Fransa'sına dayandığı
kesin gibi.
O tarihlerde, Fransa'da dört sınıf vardı ve iskambil kağıtlarındaki kupa,
maça, karo ve sinek bu dört sınıfı temsil ediyordu. Kupa bir kalkanı
andıran şekli ile asil sınıfı ve kiliseyi, maça bir mızrağın ucunu
çağrıştıran şekli ile orduyu, karo ticari deniz işletmelerinin eşkenar
dörtken kiremitlerinden esinlenerek orta sınıfı, sinek ise yonca
yaprağına benzeyen şekli ile köylüyü temsil ediyordu. Bugün briç,
poker veya benzeri oyunlarda, kupanın en değerli, sineğin ise en
değersiz kart olmasının nedeni işte bu sınıflamadır.
Aslında bizde papaz adı verilen kartın adı İngilizce'de kral (king), kızın
ise kraliçedir (queen). Vale veya oğlan için ilk zamanlarda düzenbaz
anlamına gelen 'knave' kelimesi kullanılırken, günümüzde 'jack' ismi
kullanılmaktadır. Yani yabancı kartlarda kral ve kraliçe evli iken, bizde
biraz yaşlı görülerek krala papaz adı verilmiş, kraliçeye de 'kız'
denilerek oğlana layık görülmüştür.
Bazı ülkelerde oyun kartlarında değişik isim ve semboller
kullanılmasına rağmen, en yaygın olanı Fransızların kullandıklarıdır.
Fransızlar 'maça' şeklini mızrağa benzeterek 'pique' adını vermişlerdir.
İngilizce'de ise aynı anlamdaki 'spades' kelimesi kullanılmaktadır. Her
ne kadar bir kalkanı andırdığı için asil sınıfı temsil ettiği ileri sürülse de
'kupa' klasik bir kalp şeklidir. Bu nedenle Fransızlar ona 'coeur',
ingilizler ise 'heart' adını vermişlerdir.
'Karo' için Fransızca'da kare anlamındaki 'carreau' kullanılırken
İngilizler elmas anlamındaki 'diamond'u tercih etmişlerdir. Bizim 'sinek'
dediğimiz şekil ise çok açık üç yapraklı bir yoncadır. Fransızlar bu
anlamdaki 'trefle' kelimesini kullanırlarken, İngilizler 'club' (kulüp) ismini
kullanmışlardır.
İşte bu nedenle briç oyuncuları 'maça'ya 'pik', 'kupa'ya 'kör', 'sinek'e de
'trefli' derler, zaten aslına uygun olan 'karo'yu da olduğu gibi kullanırlar.
Birli, papaz, kız ve oğlan için kullanılan as, rua, dam ve vale isimleri de
yine Fransızca karşılıkları As, Roi, Dame ve Valet kelimelerinden
dilimize geçmiştir.
|